Marian Kukiel

Generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, historyk wojskowości, działacz społeczny

Marian Kukiel

Marian Kukiel (1885-1973) urodził się 15 maja 1885 roku w Dąbrowie Tarnowskiej. Był synem powstania styczniowego Adolfa Kukiela. W Tarnowie uczęszczał do gimnazjum, które ukończył w roku 1903 i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym uniwersytetu we Lwowie. Już w czasach gimnazjalnych zaangażował się w działalność konspiracyjnych organizacji niepodległościowych, był członkiem tarnowskiego koła organizacji „Promienistych”. W roku następnym, już we Lwowie, współtworzył „Organizację Nieprzejednanych”. Wówczas też przeszedł pierwsze szkolenie wojskowe.

Brał udział w rewolucji 1905 roku. Z ramienia Polskiej Partii Socjalistycznej wyjechał do Częstochowy. Tam został zdekonspirowany, aresztowany i osadzony w więzieniu w Piotrkowie Trybunalskim, w którym spędził pół roku.

Po powrocie do Lwowa był w roku 1908 współzałożycielem, obok m. in. Władysława Sikorskiego, Kazimierza Sosnkowskiego i Józefa Piłsudskiego , Związku Walki Czynnej, dwa lata później współtworzył struktury Związku Strzeleckiego. Równolegle pracował naukowo, uzyskując w roku 1909 tytuł doktora na Wydziale Filozoficznym lwowskiego uniwersytetu. Rozpoczął pracę w zawodzie nauczyciela w jednej lwowskich szkół średnich, publikował prace historyczne „Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795-1797”, „Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej”, przechodził te kolejne etapy szkolenia wojskowego, ukończone wyższymi egzaminami oficerskimi.

Po wybuchu wojny w roku 1914 od sierpnia do października był szefem sztabu, a następnie komendantem Okręgu Lwowskiego Związku Strzeleckiego. Do stycznia 1915 pracował, w stopniu porucznika, w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego.
W styczniu 1915 roku wyruszył na front, walczył w szeregach I Brygady Legionów Polskich. W roku następnym, jako dowódca batalionu, uczestniczył w bitwie pod Kostiuchnówką. W lutym i marcu 1917 roku uczestniczył w kursie oficerów sztabu generalnego, a po kryzysie przysięgowym był żołnierzem Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht), utworzonej z żołnierzy legionów.

We wrześniu 1917 roku został pierwszym komendantem Szkoły Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej i na tym stanowisku rozpoczął również służbę w odrodzonym Wojsku Polskim. W listopadzie 1918 roku Marian Kukiel, już w stopniu majora, uczestniczył na czele podchorążych w rozbrajaniu oddziałów niemieckich w Warszawie. W grudniu 1918 roku mianowany został zastępcę szefa Sztabu Generalnego WP, w następnym roku uzyskał awans na stopień podpułkownika.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził początkowo 51 pułkiem piechoty, a następnie, już jako pułkownik, 24 Brygadą Piechoty w składzie 12 dywizji.
We wrześniu roku 1920 objął stanowisko zastępcy szefa Oddziału III Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, w roku następnym objął kierownictwo Oddziału III Sztabu Generalnego. W roku 1923 był przez krótki czas równocześnie szefem Biura Historycznego Sztabu Generalnego, a następnie dowodził 13 Dywizją Piechoty. Rok później prezydent Stanisław Wojciechowski na wniosek ministra spraw wojskowych, generała Władysława Sikorskiego awansował go do stopnia generała brygady ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku. W roku 1925 ponownie został szefem Biura Historycznego Sztabu Generalnego. Zajmował to stanowisko do przewrotu majowego w roku 1926.

W maju 1926 opowiedział się po stronie rządowej, przeciwko Józefowi Piłsudskiemu. W efekcie jeszcze w tym samym roku przeniesiony został w stan nieczynny, a w roku 1930, na własną prośbę, w stan spoczynku. W tym okresie pracował naukowo na Uniwersytecie Jagiellońskim, był również dyrektorem Biblioteki i Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
 W 1939 roku zgłosił się do wojska, nie uzyskał jednak przydziału służbowego. Brał udział w obronie Lwowa, później przedostał się przez Rumunię do Francji, gdzie został mianowany zastępcą ministra spraw wojskowych w rządzie generała Władysława Sikorskiego. 3 maja 1940 roku uzyskał awans na generała dywizji. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii był m. in. dowódcą oddziałów Polskich w Szkocji, a od września 1942 roku Ministrem Obrony Narodowej. Na tym stanowisku pozostał również po śmierci Sikorskiego, w rządzie Stanisława Mikołajczyka i kolejnych rządach polskich na emigracji do roku 1949.
Po wojnie, na emigracji, wciąż prowadził badania naukowe i publikował kolejne prace. Był współzałożycielem Instytutu Historycznego im. generała Sikorskiego, prezesem zarządu Instytutu Polskiego i Muzeum im. generała Sikorskiego, a także współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.

Generał Marian Kukiel był kawalerem Krzyża Srebrnego Orderu Wojskowego Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyża Walecznych, Złotego Krzyża Zasługi z Mieczami, Orderu Legii Honorowej, Krzyża Komandorskiego Orderu Łaźni.  

Zmarł w Anglii 15 sierpnia 1973, pochowany został na cmentarzu w Londynie.

Galeria Postaci

PIERWSZE NIEPODLEGŁE

Postacie związane z tarnowskim zrywem niepodległościowym w roku 1918

Korzystamy z cookies i local storage.

Bez zmiany ustawień pliki są zapisywane na urządzeniu.